Αιακός (μυθολογία)
Ο Αιακός ήταν βασιλιάς της Αίγινας και μετά θάνατον κλειδούχος και κριτής του Άδη μαζί με τον Ραδάμανθυ και τον Μίνωα.
Καταγωγή
Ο Δίας, μεταμορφωμένος σε αετό ή φωτιά (Οβίδιος «Μεταμορφώσεις.6.113») πλησίασε την Αίγινα, μια από τις κόρες του ποτάμιου θεού Ασωπού και της Μετόπης και όντας ερωτευμένος μαζί της, την μετέφερε στο νησί Οινώνη ή Οινωπία, που μετονομάστηκε Αίγινα προς τιμήν της νύμφης – όπου γέννησε τον Αιακό. Ο Σίσυφος αρνήθηκε να αποκαλύψει την ερωτική σχέση στον πατέρα της Ασωπό μέχρι που ο τελευταίος συμφώνησε να του δώσει μια πηγή (Πειρήνη) στον Ακροκορίνθο (Παυσανίας.2.5.1). Επειδή όμως αποκάλυψε το μυστικό του Δία, ο Σίσυφος συνέχισε να τιμωρείται στον Κάτω Κόσμο. Έχοντας πλέον μάθει ποιος ήταν ο βιαστής, ο Ασωπός κυνήγησε τον Δία, αλλά ο θεός τον ανάγκασε να επιστρέψει στους ποταμούς εξαπολύοντας κεραυνούς. Λέγεται ότι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα κάρβουνα προέρχονταν από τα ρέματα του ποταμού Ασωπού (Απολλόδωρος.3.12.6).
Ο Δίας μεταμορφώνει τα μυρμήγκια σε ανθρώπους για τον βασιλιά Αιακό, γκραβούρα του Βιργίλιου Σόλις για τις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου Βιβλίο VII, 622–642 Virgil Solis, Public domain, via Wikimedia Commons
Μεταμόρφωση των μυρμηγκιών
Επειδή ο Αιακός ζούσε μόνος του στο νησί, ο Δίας για να βάλει τέλος στη μοναξιά του μετέτρεψε τα μυρμήγκια του νησιού σε ανθρώπους οι οποίοι ονομάστηκαν Μυρμιδόνες.
Ωστόσο, ορισμένοι ισχυρίζονται ότι οι Αιγινήτες ονομάζονταν Μυρμιδόνες, επειδή κατά τη διάρκεια ενός λιμού έσκαψαν τη γη όπως τα μυρμήγκια και άπλωσαν το χώμα πάνω από τα βράχια για να έχουν έδαφος να καλλιεργούν και να παράγουν τούβλα.
Άλλοι ισχυρίζονται ότι το πρόβλημα στην Αίγινα δεν ήταν ο λιμός αλλά η επιδημία που έστειλε η Ήρα, θέλοντας να τιμωρήσει το νησί που πήρε το όνομά του από την ερωμένη του συζύγου της. Έτσι έπεσε λοιμός στην Αίγινα, που έπληξε πρώτα τα ζώα και μετά τους ανθρώπους. Αυτή η επιδημία είχε τέτοιες διαστάσεις που σχεδόν κανείς δεν έμεινε ζωντανός και τα πτώματα ήταν τόσα πολλά που έμεναν άταφα. Λέγεται επίσης ότι πολλοί αυτοκτόνησαν και έτσι η χώρα ερήμωσε.
Τότε ήταν που ο Αιακός προσευχήθηκε στον Δία κάτω από μια βελανιδιά και βλέποντας τα μυρμήγκια να παρελαύνουν σε μεγάλη στήλη είπε:
«Ω! υπέροχε πατέρα, δώσε μου τόσες υπάρξεις όσα τα μυρμήγκια και γέμισε τους άδειους τοίχους μου». (Αιακός προς Δία. Οβίδιος, Μεταμορφώσεις 7.627).
Στη συνέχεια, τα μυρμήγκια μετατράπηκαν σε άνθρωποι, πρώτα στο όνειρο του Αιακού και αργότερα στην πραγματικότητα, διότι την επόμενη μέρα μπορούσε να τους δει με τα μάτια του καθώς έρχονταν να τον χαιρετήσουν ως βασιλιά. Λόγω της προσευχής και του ονείρου τους ονόμασε Μυρμιδόνες, από τη λέξη μυρμήγκι. Ωστόσο, άλλοι θεωρούν ότι ο Δίας ανέδειξε τους κατοίκους της Αίγινας από τη γη.
Ο Δίας μεταμορφώνει τα μυρμήγκια σε ανθρώπους, όπως του ζήτησε ο Αιακός. Harvard Art Museums/Fogg Museum
Ευσεβής άνθρωπος
Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του, ο Αιακός οχύρωσε την Αίγινα, κάνοντας το νησί απόρθητο, περιβάλλοντάς το από βράχους και υφάλους. Ο Αιακός, ο οποίος θεωρούνταν ο πιο ενάρετος μεταξύ των Ελλήνων, είχε τέτοια φήμη ως ευσεβής άνθρωπος που ο Δίας τον άκουγε μόνο του. Ο Αίακος ήταν γνωστός για την επίλυση διαφορών ακόμα και μεταξύ των θεών. Λέγεται ότι λόγω των προσευχών του η Ελλάδα σώθηκε από μια τρομερή έλλειψη τροφίμων. Αυτή η συμφορά είχε προκληθεί από τις ύπουλες ενέργειες του φιλόδοξου Πέλοπα, ο οποίος, μη μπορώντας να νικήσει τον βασιλιά της Αρκαδίας Στύμφαλο, συμφιλιώθηκε μαζί του προσποιούμενος τον φίλο, αλλά στη συνέχεια τον έσφαξε ύπουλα προκαλώντας την οργή των θεών. Εκείνη την εποχή δεν έβρεχε ούτε βόρεια του Ισθμού της Κορίνθου ούτε στην Πελοπόννησο και η ιέρεια Πυθία είπε ότι ο Δίας δεν άκουγε κανέναν εκτός από τον Αιακό. Έτσι, οι Έλληνες έστειλαν απεσταλμένους από κάθε πόλη και αυτός προσευχόμενος και θυσιάζοντας στον Δία, προκάλεσε βροχή. Σύμφωνα με κάποιους, ο Αιακός βοήθησε τον Απόλλωνα και τον Ποσειδώνα να χτίσουν τα τείχη της Τροίας και όταν τελείωσε το έργο εκφωνήθηκε η παρακάτω προφητεία:
«Και τρία γκριζοπράσινα ερπετά, μόλις χτίστηκε ο τοίχος, προσπάθησαν να αναρριχηθούν σε αυτόν, δύο από αυτά έπεσαν κάτω και ψόφησαν και το τρίτο πήδηξε κραυγάζοντας. Αναλογιζόμενος αυτόν τον αντίξοο οιωνό, ο Απόλλων είπε αμέσως: «Η Πέργαμος θα αλωθεί, ήρωα από τις πράξεις σας – έτσι λέει ένα όραμα που μου έστειλε ο γιος του Κρόνου, ο παντοδύναμος Δίας – όχι χωρίς τους γιους σας. Η πόλη θα καταστραφεί με την πρώτη και την τρίτη γενιά (Αιακιδών)» Πίνδαρος «Ολύμπιες Ωδές» 8.31.
Ο Αιακός ως κριτής του Κάτω Κόσμου. Watermel, χαλκογραφία, Παρίσι, 1721. Σατιρική παράσταση του θανάτου του σφραγιδοφύλακα Marc René de Voyer d’Argenson. Αριστερά εικονίζεται ο Αιακός ως κριτής του Κάτω Κόσμου μαζί με τον Μίνωα και τον Ραδάμανθυ. Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο, 1861,1109.461 © The Trustees of the British Museum
Διάσημοι εγγονοί
Ο Αιακός παντρεύτηκε αρχικά την Ενδηίδα, κόρη του Χείρωνα ή του Σκίρωνα και της Χαρικλούς και απέκτησε δύο γιους: τον Πηλέα (πατέρα του Αχιλλέα) και τον Τελαμώνα (πατέρα του Αίαντα). Στη συνέχεια, ο Αιακός παντρεύτηκε την Νηρηίδα Ψαμάθη, η οποία αρχικά μεταμορφώθηκε σε φώκια προσπαθώντας να τον αποφύγει και από αυτήν είχε ένα γιο τον Φώκο.
Ο Φώκος διακρίθηκε στον αθλητισμό και όπως λένε, αυτή η διάκριση, προκάλεσε τη ζήλια των ετεροθαλών αδελφών του Πηλέα και Τελαμώνα, οι οποίοι συνωμότησαν εναντίον του και τον σκότωσαν, κρύβοντας το σώμα του στο δάσος. Μερικοί λένε ότι ο Τελαμώνας κατά τη διάρκεια ενός αγώνα έριξε ένα σιδερένιο κρίκο στο κεφάλι του, αλλά άλλοι ισχυρίζονται ότι σκότωσε τον Φώκο με ακόντιο ενώ κυνηγούσε. Έχοντας μάθει τι είχαν κάνει οι γιοι του, ο Αιακός τους εξόρισε. Ο Τελαμώνας πήγε στη Σαλαμίνα και ο Πηλέας στη Φθιώτιδα και αργότερα αμφότεροι κυβέρνησαν στον τόπο τους.
Απόγονοι
Καθώς έφυγαν οι δύο γιοι και ο τρίτος ήταν νεκρός, δεν υπήρξαν άλλοι βασιλείς της Αίγινας εκτός του Αιακού. Οι γιοί του Φώκου Πανοπέας και Κρίσος, έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στη Φωκίδα, όπου είχε φίλους ο πατέρας τους. Γιος του Πανοπέα είναι ο αρχιτέκτονας Έπειος, κατασκευαστής του Δούρειου Ίππου. Ο Κρίσος είχε έναν γιο ονόματι Στρόφιο, ο οποίος μεγάλωσε τον εξόριστο Ορέστη, γιο του Αγαμέμνονα, μαζί με τον ίδιο του τον γιο, τον Πυλάδη, ο οποίος έγινε ο καλύτερος φίλος του Ορέστη.
Από αριστερά: Μίνωας, Αιακός, Ραδάμανθυς. Ludwig, Mack, λιθογραφία, 1829
Κριτής
Ο Αιακός τάφηκε στην Αίγινα, αλλά μετά το θάνατό του ορίστηκε ως Κριτής των Νεκρών (ή φύλακας των κλειδιών του Κάτω Κόσμου – Απολλόδωρος 3.12.6, Αριστοφάνης «Βάτραχοι» 465) μαζί με τους γιούς του Δία και της Ευρώπης τον πρώην βασιλιά της Κρήτης, Μίνωα και τον Ραδάμανθυ, όπου ο μεν Ραδάμανθυς έκρινε τους Ασιάτες νεκρούς, ο Αιακός τους Ευρωπαίους και ο Μίνωας αυτούς για τους οποίους οι αδελφοί του είχαν αμφιβολίες.
Τιμές
Οι Αιγινήτες τιμούσαν ιδιαίτερα τη μνήμη του Αιακού, διοργανώνοντας ετήσιες γιορτές, τα Αιάκεια. Στο κέντρο της πόλης υπήρχε το Αιάκειο ιερό, χτισμένο με άσπρο μάρμαρο, όπου σύμφωνα με μια παράδοση βρισκόταν ο τάφος του περιτριγυρισμένος από ελιές. Εκτός από την Αίγινα τιμούσαν την μνήμη του σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Στην Αθήνα μάλιστα μια σειρά από σημαντικές οικογένειες θεωρούσαν ότι κατάγονταν από τον Αιακό. Πολλοί ένδοξοι Αθηναίοι όπως ο Μιλτιάδης, ο Κίμων, ο Θουκυδίδης και ο Αλκιβιάδης ανήκαν στους Αιακίδες.
Πηγές
http://www.maicar.com/GML/Aeacus.html
http://users.sch.gr/ipap/Heracleidae/aiakos.htm
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου